Kiedy po raz pierwszy spoglądamy na fasadę Pałacu Litomyšl, czas zdaje się zatrzymywać. Monumentalna bryła pałacu, pokryta tysięcami misternych sgraffitowych zdobień, opowiada historię renesansowego kunsztu i szlacheckiego przepychu. Ten XVI-wieczny klejnot architektury, wpisany na listę UNESCO w 1999 roku, do dziś zachwyca swoim majestatem i niezwykłą atmosferą minionych wieków.
Historia Pałacu Litomyšl – królewski przepych i szlachecka potęga
Pałac powstał jako wyraz miłości i potęgi rodu Pernštejnów – został wzniesiony w latach 1568-1581 przez Vratislava II z Pernštejna jako dar dla jego hiszpańskiej małżonki, Marii Manrique de Lara. Do jego budowy zatrudniono najlepszych włoskich architektów epoki – braci Giovanni Battista i Ulrico Aostalli, którzy mistrzowsko połączyli włoską elegancję renesansu z lokalną tradycją architektoniczną.
Losy pałacu na przestrzeni wieków były równie fascynujące jak jego architektura. W XVIII wieku rezydencja przeszła znaczące przeobrażenia pod kierunkiem wybitnego architekta Františka Maxmiliána Kaňki, który wprowadził do wnętrz elementy barokowe, nie naruszając jednak renesansowego charakteru budowli. Prawdziwym skarbem tego okresu stał się rodzinny teatr, dobudowany w 1797 roku – jeden z nielicznych zachowanych barokowych teatrów pałacowych w Europie.
W kolejnych latach pałac przechodził w ręce różnych rodów arystokratycznych, w tym rodziny Waldstein-Wartenberg i Thurn-Taxis, którzy pozostawili po sobie ślad w postaci bogato urządzonych apartamentów. Każdy z właścicieli dokładał swoją cegiełkę do historii tego miejsca, wzbogacając jego architekturę i wyposażenie, jednocześnie dbając o zachowanie jego renesansowego charakteru.
Architektura Pałacu Litomyšl – klejnot renesansowej sztuki
Pałac w Litomyšlu stanowi mistrzowski przykład adaptacji włoskiego renesansu do środkowoeuropejskich warunków. Jego czterokondygnacyjna bryła, zbudowana na planie prostokąta, otacza przestronny dziedziniec arkadowy. To właśnie arkady, wsparte na smukłych kolumnach, tworzą charakterystyczne galerie na każdym piętrze, przywodzące na myśl najwspanialsze włoskie palazzo.
Prawdziwym skarbem pałacu jest jego fasada, pokryta około 8000 unikatowych motywów sgraffitowych, tworzących największą galerię tej techniki na świeżym powietrzu. Każdy wzór jest inny – od scen biblijnych i mitologicznych, przez motywy geometryczne, po elementy heraldyczne. Technika sgraffito, polegająca na nakładaniu i wydrapywaniu warstw tynku w różnych kolorach, osiągnęła tu swoje artystyczne apogeum.
Wnętrza pałacu zachwycają bogactwem architektury i dekoracji. Szczególną uwagę zwraca kaplica pałacowa, łącząca elementy gotyckie z renesansowymi, oraz reprezentacyjne komnaty z zachowanymi XVI-wiecznymi stropami belkowymi. System komunikacji wewnętrznej, z przestronnymi klatkami schodowymi i korytarzami, był niezwykle nowatorski jak na XVI wiek.
Unikatowym elementem architektonicznym jest teatr pałacowy z końca XVIII wieku. Zachował się tu kompletny system barokowej maszynerii scenicznej, oryginalne dekoracje autorstwa Josefa Platzera oraz historyczne kostiumy, co czyni go jednym z najcenniejszych tego typu obiektów w Europie.
Sekrety i ciekawostki ukryte w murach pałacu
W pałacowych murach drzemią fascynujące historie. W 1824 roku w pałacowym browarze urodził się słynny czeski kompozytor Bedřich Smetana. Tradycja głosi, że jego ojciec, szczęśliwy z narodzin pierwszego syna po dziesięciu córkach, wytoczył beczki piwa na ulicę, częstując wszystkich mieszkańców miasta. W jednej z komnat zawisł żyrandol, który później wystąpił w oscarowym filmie „Amadeusz” Miloša Formana.
Tajemnicze podziemia pałacu kryją zagadkowy korytarz, którego przeznaczenie pozostaje nieznane. Dziś mieszczą one galerię win i wystawę rzeźb Olbrama Zoubka, dodając kolejny rozdział do bogatej historii tego miejsca.
Pałac Litomyšl dziś – atrakcja pełna życia
Szczególnym skarbem pałacu jest teatr z 1797 roku, jeden z nielicznych zachowanych teatrów pałacowych w Europie, z oryginalną scenografią Josefa Platzera i historyczną maszynerią teatralną. W czerwcu pałac rozbrzmiewa muzyką podczas festiwalu „Smetanova Litomyšl”, przyciągając melomanów z całego świata.
Pałac można zwiedzać od czwartku do soboty. Wejścia z przewodnikiem odbywają się o stałych godzinach: 10:00, 11:00, 12:00, 13:00 i 14:00, a każda tura trwa 45 minut. To wystarczająco dużo czasu, by zanurzyć się w fascynującej historii tego miejsca.
Co jeszcze warto zobaczyć w Litomyšli?
Po zwiedzeniu pałacu warto zagubić się w wąskich uliczkach starego miasta, odwiedzić dom rodzinny Smetany czy odpocząć w jednej z przytulnych kawiarni na rynku. Litomyšl to miasto, które żyje swoją historią, a jednocześnie tętni współczesnym życiem kulturalnym.
Pałac w Litomyšlu to nie tylko zabytek – to miejsce, gdzie historia przemawia poprzez każdy detal architektoniczny, gdzie renesansowa elegancja spotyka się z duchem współczesności, a dawne legendy przeplatają się z żywą kulturą. To perła, która niezmiennie zachwyca kolejne pokolenia zwiedzających, przypominając o złotym wieku czeskiego renesansu.
